หมอประจำบ้าน: กระเพาะอาหารแตก

[siritidaphon]

หมอประจำบ้าน: กระเพาะอาหารแตก

ภาวะ "กระเพาะอาหารแตก" หรือในทางการแพทย์เรียกว่า กระเพาะอาหารทะลุ (Gastric Perforation) เป็นภาวะฉุกเฉินทางการแพทย์ที่รุนแรงและเป็นอันตรายถึงชีวิต ต้องได้รับการรักษาอย่างเร่งด่วนที่สุด

กระเพาะอาหารแตก/ทะลุ คืออะไร?
คือการที่เกิดรูหรือแผลทะลุขึ้นที่ผนังของกระเพาะอาหาร ทำให้สารคัดหลั่งในกระเพาะอาหาร (ซึ่งมีกรดและเอนไซม์ที่ช่วยย่อยอาหาร) รวมถึงอาหารที่อยู่ในกระเพาะอาหาร รั่วไหลออกมาสู่ช่องท้อง (Peritoneal Cavity) ซึ่งเป็นช่องว่างระหว่างอวัยวะภายในช่องท้อง

เมื่อสารเหล่านี้รั่วออกมาสู่ช่องท้อง จะทำให้เกิดการอักเสบและติดเชื้ออย่างรุนแรงในช่องท้องที่เรียกว่า เยื่อบุช่องท้องอักเสบ (Peritonitis) ซึ่งเป็นภาวะที่อันตรายถึงชีวิต

สาเหตุของกระเพาะอาหารแตก/ทะลุ:

สาเหตุมีได้หลากหลาย ดังนี้:

แผลในกระเพาะอาหาร (Peptic Ulcer Disease):
เป็นสาเหตุที่พบบ่อยที่สุด แผลในกระเพาะอาหารเรื้อรังที่ลึกมากอาจกัดกร่อนผนังกระเพาะอาหารจนทะลุได้ โดยเฉพาะอย่างยิ่งหากไม่ได้รับการรักษา หรือมีการใช้ยาบางชนิด เช่น ยาแก้ปวดกลุ่ม NSAIDs (Non-Steroidal Anti-inflammatory Drugs) เป็นเวลานาน หรือการติดเชื้อแบคทีเรีย H. pylori

การบาดเจ็บ/อุบัติเหตุ (Trauma):
การบาดเจ็บจากภายนอก: เช่น ถูกแทง, ถูกยิง, อุบัติเหตุรถยนต์ที่ทำให้เกิดแรงกระแทกบริเวณหน้าท้องอย่างรุนแรง
การบาดเจ็บจากภายใน: เช่น การกลืนวัตถุแปลกปลอมที่คม (เช่น กระดูก, ชิ้นส่วนโลหะ), หรือการบาดเจ็บจากเครื่องมือแพทย์ในระหว่างการส่องกล้องตรวจกระเพาะอาหาร (Endoscopy)

มะเร็งกระเพาะอาหาร (Gastric Cancer):
เนื้องอกมะเร็งขนาดใหญ่อาจกัดกินผนังกระเพาะอาหารจนทะลุได้

ภาวะหลอดเลือดขาดเลือด (Ischemia):
การที่เลือดไปเลี้ยงกระเพาะอาหารไม่เพียงพอ อาจทำให้เนื้อเยื่อกระเพาะอาหารตายและเกิดการทะลุได้ พบน้อยแต่เป็นไปได้ในภาวะวิกฤต

การกลืนสารกัดกร่อน (Ingestion of Caustic Substances):
การกลืนสารเคมีที่มีฤทธิ์กัดกร่อนรุนแรง เช่น กรดหรือด่างเข้มข้น อาจทำให้เนื้อเยื่อกระเพาะอาหารเสียหายและทะลุ


ภาวะแทรกซ้อนจากการผ่าตัด:

ในบางกรณีที่พบน้อย การผ่าตัดกระเพาะอาหารหรือบริเวณใกล้เคียงอาจเกิดภาวะแทรกซ้อนที่ทำให้เกิดการทะลุได้


อาการของกระเพาะอาหารแตก/ทะลุ:

อาการมักเกิดขึ้นอย่างเฉียบพลันและรุนแรงมาก:

ปวดท้องอย่างรุนแรงเฉียบพลัน: เป็นอาการเด่นที่สุด มักปวดมากบริเวณท้องส่วนบนหรือลิ้นปี่ แล้วปวดลามไปทั่วท้อง (Generalised Abdominal Pain) อาการปวดจะแย่ลงเมื่อขยับตัว, ไอ, หรือหายใจลึกๆ
ท้องแข็งเกร็ง (Board-like Abdomen): กล้ามเนื้อหน้าท้องจะแข็งเกร็งเหมือนไม้กระดาน เมื่อกดจะเจ็บมาก เป็นสัญญาณของเยื่อบุช่องท้องอักเสบ
คลื่นไส้ อาเจียน: อาจมีอาการคลื่นไส้และอาเจียนร่วมด้วย
ไข้ หนาวสั่น: เนื่องจากมีการติดเชื้อและอักเสบในช่องท้อง
อาการช็อก: ในรายที่มีอาการรุนแรงมาก อาจมีอาการของภาวะช็อก เช่น ตัวเย็น, เหงื่อออกมาก, ชีพจรเต้นเร็วและเบา, ความดันโลหิตต่ำ
ท้องอืด: อาจมีอาการท้องอืดร่วมด้วย


การวินิจฉัย:

แพทย์จะวินิจฉัยจาก:

ประวัติและอาการ: สอบถามอาการปวดท้อง, ประวัติแผลในกระเพาะอาหาร หรือการใช้ยา
การตรวจร่างกาย: โดยเฉพาะการตรวจหน้าท้อง พบอาการท้องแข็งเกร็งและกดเจ็บรุนแรง

การถ่ายภาพรังสี:
ภาพเอกซเรย์ช่องท้อง (Abdominal X-ray): มักจะเห็นลมหรืออากาศอิสระ (Free Air) ใต้กระบังลม ซึ่งเป็นสัญญาณบ่งชี้ที่สำคัญว่ามีอวัยวะกลวงทะลุ

CT Scan ช่องท้อง (Abdominal CT Scan): ให้รายละเอียดที่ชัดเจนกว่า สามารถระบุตำแหน่งของรูทะลุและประเมินภาวะเยื่อบุช่องท้องอักเสบได้ดีขึ้น

การตรวจเลือด: เพื่อดูภาวะการติดเชื้อ (เม็ดเลือดขาวสูง), ภาวะซีด (หากมีเลือดออก), และประเมินภาวะช็อก

การรักษา:

การรักษาหลักและเร่งด่วนที่สุดคือการผ่าตัด (Emergency Surgery)

ผ่าตัดซ่อมแซมรูทะลุ: ศัลยแพทย์จะทำการเปิดช่องท้องเพื่อค้นหารูทะลุในกระเพาะอาหาร แล้วทำการเย็บซ่อมแซมรูทะลุนั้น
ล้างช่องท้อง: ทำการล้างทำความสะอาดช่องท้องด้วยน้ำเกลือเพื่อกำจัดสารคัดหลั่งและเชื้อโรคที่รั่วไหลออกมา และอาจมีการใส่สายระบาย (Drain) ค้างไว้
ยาปฏิชีวนะ: ให้ยาปฏิชีวนะทางหลอดเลือดดำ เพื่อควบคุมและรักษาการติดเชื้อในช่องท้อง


ภาวะแทรกซ้อน:

เยื่อบุช่องท้องอักเสบติดเชื้ออย่างรุนแรง (Sepsis/Septic Shock): เป็นภาวะที่อันตรายถึงชีวิต
ฝีในช่องท้อง (Intra-abdominal Abscess): เกิดการสะสมของหนองในช่องท้อง
การอุดตันของลำไส้: อาจเกิดขึ้นหลังการอักเสบ
การเสียชีวิต: หากไม่ได้รับการรักษาอย่างทันท่วงทีและเหมาะสม

การพยากรณ์โรค:

การพยากรณ์โรคขึ้นอยู่กับ:

สาเหตุของการทะลุ: สาเหตุจากการบาดเจ็บอาจมีผลลัพธ์ที่ดีกว่าหากได้รับการรักษาเร็ว
ความรุนแรงของเยื่อบุช่องท้องอักเสบ: ยิ่งมีการติดเชื้อรุนแรงมาก ยิ่งมีความเสี่ยงสูง
ระยะเวลาตั้งแต่เริ่มมีอาการจนได้รับการผ่าตัด: ยิ่งได้รับการรักษาเร็วเท่าไร โอกาสรอดและฟื้นตัวก็ยิ่งสูงขึ้นเท่านั้น

สรุป: ภาวะกระเพาะอาหารแตกหรือทะลุเป็นภาวะฉุกเฉินที่ร้ายแรงมาก หากมีอาการปวดท้องรุนแรงเฉียบพลัน ท้องแข็งเกร็ง หรือมีไข้สูง ควรต้องรีบไปพบแพทย์ที่ห้องฉุกเฉินทันที เพื่อรับการวินิจฉัยและการรักษาอย่างเร่งด่วนที่สุด